Баяндамамен бас дәрiгердiң орынбасары Болатова А.Ж., сөз сөйледi.

Қазақстанның Тұңғыш Президент күнi — 1 желтоқсан мемлекеттiк мереке болып саналады. Бiз жылда оны 1 желтоқсан күнi атап өтемiз. Бұл атаулы дата 2011 жылдың желтоқсанында Парламент Сенаты депуттарының ұсынысы бойынша «ҚР мерекелерi туралы» ҚР Заңына толықтырулар енгiзу туралы» Заңымен бекiтiлдi.

Қазақстанның Тұңғыш президентi күнiн бекiту туралы шешiмнiң қабылдануы Тәуелсiздiктiң 20 жылдығы қарсаңына қабылданып, елiмiздiң екi онжылдық өз еркiмен дамуындағы гүлденуiне аса зор еңбек сiңiрген Нұрсұлтан Назарбаевтың батсамасымен жүргiзiлуi үлгiлi жетiстiк болып табылады.

1 желтоқсан нышандық дата болып табылады. Себебi, осы күнi 1991 жылы тәуелсiз республика тарихында алғаш рет барлық халықтық елiмiздiң президентiн сайлау жүргiзiлдi.

Мемлекеттiк тәуелсiздiктi алу және дүние жүзiнiң саяси картасында тәуелсiз қазақстанның пайда болуы мемлекет пен билiктiң өз моделiн таңдауды қажет еттi. Күрделi iшкi және геосаяси жағдайда Елбасы тәуелсiз және демократиялық мемлекет құруда өзiне үлкен тарихи жауапкершiлiк алды. Сол жайсыз уақытта Президент Н. Назарбаев қазақстан мемлекеттiлiгiнiң дамыумен күшейуiне, жаңа тарихи даму жолын елдiң түбегейлi және нақты даму курсын ұсынды.

Тәуелсiздiктiң алғашқы күнiнен бастап Президент Н. Назарбаев мемлекеттiк билiктiң нығайуын қолға алды, стратегиялық мақсатпен күштi президент билiгi мен тәуелсiз мемлекеттiк құрылуы анықталды. Тұңғыш Президенттiң ұсыныстары арқасында қазақ қоғамының барлық тiршiлiк салалар реформалана бастады. Жаңа экономикалық қатынас, несиелiк-қаражат, бюджеттiк және кедендiк жүйе, басқарудағы, рухани — мадени, ғылыми — бiлiм саясаттарының түбегейлi өзгерудi қажет еттi. Жағдай жедел, өзгеше шешiмдердi қабылдауды талап еттi. Ел басы өзiнiң жарлықтарымен өмiрге онысыз ел мен қоғамның медернизациясы iске асырылмайтын заңдарын енгiздi. 1995 жылы жаңа Конституция қабылданғанға дейiн қысқа уақыт аралығында заңды күшi бар Қазақстан Президентiнiң 140 қаулысы шығарылды. Экономиканың дамуына, тұрақты банк жүйесiнiң құрылуына «Жер туралы», «Қазба байлықтар және қазба байлықтарды қолдану туралы», «Мұнай туралы», «Шетелдiк инвестициялар туралы» нарықтық экономикалық заңдар болгы әсер еттi.

Дәл сол уақытта, Президент Н. Назарбаевтың қазақстандық медернизация жолын белгiлеген саяси еркiндiгi мен жiгерлiгi пайда болды. Оның ерекшелiгi еңбiрiншi экономикалық реформаларды, содан соң саяси реформаларды iске асыру. Қазақстанның Тұңғыш Президентi халық алдындағы өзiнiң уәделерiн орындады: экономикада айқын жетiстiктерге қол жеткiздi, нарық қатынасына өтудегi қиыншылқтарды жеңе бiлдi. Елбасы өзi басқарған жылдарында нақты вертикалды билiк құрды, мемлекеттiктi нығайтты, әлеуметтiк бағыттағы нарықтық экономиканы құрды. Қазақстандықтар көлемдi экономикалық және саяси жаңарудың көлемдi нақты жоспарының куәсi болды.

XX ғасырдаң аяғындағы тағдырлық кезең халық және мемлекет алдындағы тарихи жауапкершiлiктi сезетiн, халық арасынан шыққан Нұрсұлтан Назарбаев сияқты көшбасшыны қажет еттi. Халық, Тағдыр және уақыт тек қана оған басты тарихи миссияны дайындады — жаңа түрдегi егемендi мемлекет құру процесiн басқару. Ол осы миссияға лайық болды, халық сол арқылы өзiнiң көпғасырлық бостандық пен тәуелсiздiк армандарын iске асырды.

«Қазақстан-2030» стратегиясы — ұлттық идея негiзi

Президент Н. Назарбаев ұзақ мерзiмдегi тұрақты дамудағы Қазақстанның болашағы үшiн, мағнасы бар елдiң дамудағы стратегиялық бағыттарын анықтады. Елбасының көрегендiгiнң арқасында, даму сатыларына қойылған мақсаттары Президенттiң таланттары әлемдiк мастабтағы саяси көшбасы ретiнде анық көрiндi. Елдiң дамуын жоспарлаудағы ұзақ мерзiмдi басты құжат болып, 1997 жылдың 10 қазанындағы Елбасымен ұсынылған, Қазақстаннның мемлекеттiк идеологиясын құруға мықты күш берген «Қазақстан-2030» стратегиясы концепцуалды бағдарламлық құжат болды.

Құжатта ұлттық бiрлiк негiзiнде тұрғындардың экономикалық тұрақтылығы, әлеуметтiк әдiлдiгi, тәуелсiз, гүлденген және саяси тұрақты мемлекет құруға арналған Қазақстан халықының негiзгi ұлттық идеялары енгiзiлдi. Ең бастысы стартегия Қазақстан қоғамының мобилзациясы мен консилизациясына ықпал еттi. Әлемдiк кризис жағдайында да жетiстiктерге қол жеткiзу мүмкiндiктерi көрсетiлдi. Халық барлық салада, қалыпты жағдайда өмiрiдi жақсарту мүмкiндiктерiн құруда өз күштерiне сендi. Президентiң жыл сайынғы Қазақстан халқына арнаған Жолдауы Стратегия арнасымен келе жатыр, яғни Қазақстанның негiзгi приоритеттерiнiң бiртiндеп дамуына ықпал етедi.

Бұл контексте негiзiнен 2006 жылғы Жолдауды атап көрсетуге болады: «Қазақстанның Әлемдегi бәсекеге сай 50 елдiң қатарына кiру Стратегиясы». Қазақстанмен тәуелсiздiк таңында таңдалған, дамудың негiзгi бағыттары құжатпен нақтыланады. Глобальды трендтердi есепке ала отырып Қазақстанның 50 дамыған елдiң қатарына кiру Стратегиясы, жалпы мемлекеттiк идеология үшiн идеалды негiз болып табылады.

Президент Н. Назарбаевпен ұсынылған үдемелi индустриалды-инновациялық дамудың стратегиялық жоспары ел модернизациясының күштi факторы болды. Бүгiнгi күнi әлемдiк экономикадағы болып жатқан жағымсыз процестер жағдайында оның уақытына шешiм қабылдауы. Бұл қадамдар глобальды эконоикалық кризис соққыларын жеңiлдетiп қано қоймай, кризист кезiндегi мемлекет дамуының мықты негiзiн қалайды.

Қазақстандықтар Ұлт көшбасшысының елдi бұл кризистен де аброймен алып шығатынына сенiмдi. Бұл бiздiң елiмiздiң индустриалды және ақпаратты-технологиялық даму жолында табысты iлгерлеуiне азаматтардың сенiмдiлiгiн нығайтады.

Парламенттiң ролi мен өкiлеттiгiнiң нығаюы туралы

Қазақстанның жаңа этапта даму мақсаттары орасан зор. Стратегиялық даму бағдарламсының жүзеге асуы халық өкiлiнiң институт ретiндегi өкiлi оның консолидирлi ролi және қоға мен мемлекеттiң билiктiк-басқару құрылымының маңыздылығының дамуы, заңды функциялардың сапалы орындалумен қамтамасыз етiлуi тиiс.

Мемлекет Басшысының жоғары заң шығарушы органмен өзара iс-қимылы заң шығарушы бастамашылық құқық негiзiнде және өзiнiң заң шығару актiлерiн қабылдау билiк пен қоғамның нақты диалогының дамуына ықпал етедi, барлық саяси жүйенiң заң шығару прцессiне тiкелей қатысуын қамтамасыз етедi

Егер қазақстан парламентаризiмнiң маңызды сәттерiн айтар болсақ, онда Паламентпен оның функцияларына жүктелген алғашқы ролдердi жоғары заң шығарушы органдар сияқты жемiстi iске асырылуын айтуға болады және өзiндiк құқықтық инстетут Тұңғыш Президент — Ұлт Көшбасшысы Н. Назарбаевқа тиесiлi. Тәуелсiздiктiң алғашқы жылдарынан бастап мемлекет Басшысы Парламент конституциясы өкiлеттiгiнiң ролiнiң жоғарлау және iске асыру сұрақтарына үнемi көңiл бөлiп отырады. Кәсiби екiпалаталы Парламенттiң құрылуында да Нұрсылтан Әбiшұлының бастамасы болды. Қазақстан парламентаризiмнiң қалыптасуында 1995 жылы қазан айында «Қазақстан Республикасының Паламентi және оның депутаттарының статусы туралы» шығарылған жарлық күшi бола бiлдi.

Осыған байланысты Ел басының 1996 жылы 30 қаңтарда алғашқы шақырылымда Парламенттiң алғашқы сессиясының ашылуындағы: «Бiздiң заңдар тек бар жағдайларда ғана көрсетiлiп қоймай сонымен қатар өзiндiк болашаққа деген болжамды ұстанып қоғам мен мемлекет тенденциясының өсуiнiң ұзақмерзiмдiлiгiн де естен шығармай, бiздiң көпұлтты халқымызды болашақ ұрпағымыздың баянды болуына аянбай еңбек етуге, азаматтарға қазақстандық патриотизiмдi қалыптастыруға тәрбиелейдi» деген сөзiн еске салуды жөн деп санаймын.

1998 жылы Конституцияға енгiзiлген толықтырулар Парламент өкiлеттiгiн кеңейттi. Осы баыттағы маңызды қадам аралас сайлау жүйесiнiң енгiзiлуi болды. Сонымен қатар Парламент ролiнiң күшеюi Конституциядағы депутаттық корпус алдындағы Үкiмет мүшелерiнiң жауапкершiлiгiнiң бекiтiлуi болды. Парламент депутаттарының өкiлеттiлiгi мерзiмiнiң ұлғаюы төрт жылдан бес жылға дейiн Мәжiлiс депутаттарына және алты жылға дейiн — Сенат депутаттарына.

2007 ж. конституциялық реформалауға байланысты Парламенттiк көзқарастар әлдеқайда күшейдi. Жоғары өкiлеттi органның рөлi мемлекеттiң институты ретiнде нақты өзгертулердi өткердi. Мемлекет басшысының ұсынуымен Конституцияға енгiзiлген өзгертулердiң арқасында, Президент және Парламент арасында салмақты түрде билiктiк функциялардың қайта бөлу мүмкiндiктерiн анықтауда Қазақстан парламентi тәуелсiздiк жылдар iшiнде алғаш рет статус пен өкiлеттiлiк алды, жоғары өкiлеттi орган Үкiмет қызметiне ықпал ететiн жаңа мүмкiндiктердiң тең қосымша бақылау ресурстарына ие болды.

Қазақстанда демократиялық гүлденудiң одан әрi дамуына ағымдағы жылдың қаңтар айында көп партиялы Парламенттiң қалыптасуының зор мағынасы бар. Парламент қызметiнiң ашықтық пен халыққа жақын болу ретiндегi дамуы зө кезегiндегi азаматтық қоғам институты диалогының белсендiлiгiне ықпал етедi. «Ақиқатты әр түрлi парламентаризiм әр түрлi ұлт өкiлдерiнiң мүделерiнiң, әр түрлi ой спекторларының дау арқылы ақиқаттың жеңетiндiгi де сөзсiз. Қашанда Парламент қабырғасында ақиқат жолындағы дискуссиялар бола берсiн. Әрине бұл қалыпты жағдай және мұның бәрi қоғам үшiн аса маңызды», — деп Президент өз сөзiнде Парламент депутаттарына айцтқан болатын.

Бүiнгi күнi Парламент қызметi Мемлекет басшысының Жолдауында анықталған «Қазақстанның әлеуметтiк модернизациясы: «Жалпы Еңбек Қоғамына жиырма қадам» бағдарламалық бапта, «Қазақстан дамуының басты векторы — әлеуметтiк экономикалық модернизациясы» «Қазақстан — 2030» Стратегиясының iске асырылуының заңды қамтамасыз етiлуiне бағытталған.

Россия және Беларусиямен Бiрiңғай экономикалық кеңiстiк шеңберiнде интеграциялық процестердiң нығаюы адами капиталдың бәсекелестiкке сай болудағы интелектуалды ұлтты қалыптастыру индустриализацияның стратегиялық бағыттарының сапалы құқықтық қамтамасыз етiлуiн қамтамасыз етедi.

Қазақстанды әлемге танытқан Көшбасшы

Қазақстан халқы өздерiнiң тағдырына тәуелсiздiктi баянды ету жолындағы қызығы мен қиындығы мол алмағайып заманда әлемдiк ауқымда ойлайтын, бүгiнгi күннiң тамырын дәл басып ертеңгi күндердi ондаған жылдар бұрын бағамдай бiлетiн Нұрсылтан Назарбаевтай дана мемлекет басшысының тап келгенiне қуанады. Нұрсылтан Назарбаевтай басқарудағы мол тәжiрибесi елiмiздегi сияқты шет елде де жоғары беделге ие сондықтан да қол жеткiзген табыстарды бекiту сонымен қатар елдiң алдында тұрған ұзақмерзiмдi стратегиялық мақсаттарға қол жеткiзу шешiмдерiн нығайтуға ықпал етедi.

Бүгiнгi таңда Әлем жұртшылығы Қазақстанға кеңестiк дәуiр кеңiстiгiндегi саяси және экономикалық жаңашылдықтарды әлде қайда белсендi дамушы ел деп мойындап қызығушылықтарын танытуда. Әрине осы жаңашылдықтардың елiмiзде және шет мемлекеттерде атқарылып жатқан күрделi де мағынасы аса зор iстердiң бәрi Нұрсылтан Назарбаевтың салиқалы әрi сабдарлы саясатының арқасы.

Кез келген мемлекеттiң тарихы өзiнше бiрегей. Қазақстан мемлекетiнiң бiрегейлiлiгi Президент Нұрсылтан Назарбаев есiмiмен байланысты, сондықтан Қазақстан халқы Президент Назарбаев Нұрсылтан Әбiшұлын көреген Көшбасшы ретiнде таниды.